حرفی از جنس ازدواج
جهاز، به دارایی و مالی گفته می‌شود که عروس در هنگام ازدواج به خانه مشترک می‌برد. این، تعریف جهیزیه است که می‌تواند شامل پول، جنس یا مِلک باشد. اما این روزها بیشتر در سرزمین ما جهیزیه با وسایل کاملی شناخته می‌شود که عروس‌ها به خانه بخت می‌برند.
و گاهی تهیه آن دو برابر مخارج عروسی هزینه برمی‌دارد. هر چند همیشه از جهاز به عنوان وسایل اولیه زندگی نام برده می‌شود اما خواسته و ناخواسته در عرف و فرهنگ عامه، جهاز مفصل موجب احترام بیشتر عروس می‌شود. در این مطلب نگاهی داشته‌ایم به رسم جهیزیه در ایران و کشورهای دیگر جهان…
جهاز بران در تهران قدیم
در تهران قدیم چند روز قبل از سر گرفتن مراسم عروسى، مراسم جهازبران بود. براى بردن جهیزیه چند نفر طبق‌کش به همراه چند قاطر اجیر می‌شدند تا جهیزیه عروس را به خانه داماد حمل کنند که عده‌اى نقاره‌زن نیز آنها را همراهى و در طول راه به هنرنمایى مى‌پرداختند. قبل از رسیدن این گروه به خانه داماد، چند تن جلوتر به خانه داماد رفته و جاهایى از منزل داماد را که براى سکونت عروس در نظر گرفته شده بود نظافت و به اصطلاح آب و جارو مى‌کردند. هنگامى که جهیزیه به خانه داماد منتقل مى‌شد، فردى از طرف خانواده عروس صورت اسبابى را که آورده بودند به داماد نشان مى‌داد و از وى رسید مى‌گرفت. علاوه بر آن دادن انعام به طبق‌کش‌ها و نقاره‌چى‌ها جزو وظایف داماد محسوب مى‌شد. طبق‌کش‌ها علاوه بر انعام مزبور اجازه داشتند نقل و پارچه‌هاى کف طبق‌ها را که به منظور تزیین، تدارک دیده شده بود براى خود بردارند. ضمن اینکه وسایل جهیزیه طبق توافقى که قبلاً میان خانواده‌هاى عروس و داماد صورت پذیرفته بود، تهیه مى‌شد.
جهیزیه در ترکمن ها
در میان ترکمن ها، تهیه لوازم زندگی مشترک که همان جهیزیه باشد بیشتر به عهده داماد است. در گذشته دورتر البته خانواده عروس مبلغی را به عنوان باشلق از خانواده داماد برای خرید لوازم زندگی می‌گرفتند که در حال حاضر این رسم تا حدود زیادی منسوخ شده است، شاید برایتان جالب باشد اگر یک نمونه از اسباب و اثاثیه‌ای که در سال ۱۳۳۸، برای نوعروس ترکمنی با مبلغ باشلق خریداری شده را بخوانید:
مبلغ باشلق: ۱۲ راس گوسفند + ۱۵۰۰ تومان پول نقد
اسباب و اثاثیه تهیه شده: دو تخته پتو، سه عدد اشرفی، گردن‌بند از ملهو و میخک، گردن‌بند از منجوق عقیق و مرجان، شش عدد افسار اسب، خورجین یک عدد، طناب ۸ لایه یک عدد ـ نمکدان و قندان
ظرف: یک عدد کاسه زردرنگ
لباس: چارقد و دستمال از هر کدام یک عدد، شیشه اعلا یک عدد، پیراهن یک عدد.
جهاز تماشا در گیلان
در گیلان هم‌زمان با بردن عروس به خانه داماد یا کمی پیش از آن، جهاز (جهیزیه) را نیز در خوانچه‌هایی برسر می‌گیرند و به خانه داماد می‌برند و هرچیز را در جای خود می‌چینند.
در بعضی نقاط قبل از بردن جهیزیه آن را به تماشا می‌گذارند و زنان و دختران به «جهازتماشا» می‌آیند. معمولا اقلام جهیزیه را قبل از بردن صورت می‌گیرند.